एक बाळासाहेब अन् राजकीय वारस हक्काचे दावेदार अनेक

मुंबई: राज्यातील राजकीय घडामोडीं एका विचित्र वळणावर आहेत, दिवंगत बाळासाहेब ठाकरे यांनी जून 1966 मध्ये स्थापन केलेली शिवसेना, जून 2022 मध्ये मोठ्या बंडखोरीनंतर अनपेक्षितपणे फुटली. महान व्यंगचित्रकारातून राजकारणी झालेल्या बाळासाहेबांचा राजकीय आणि हिंदुत्वाचा वारसा हिरावून घेण्यासाठी किमान तीन राजकीय पक्ष आता तयार आहेत. बाळासाहेबांनी ज्यांच्या हाती नेतृत्व दिले त्यांना आज फुटीर आव्हान देत आहेत.

जूनच्या बंडानंतर चार महिन्यांनी माजी मुख्यमंत्री उद्धव ठाकरे यांच्या नेतृत्वाखालील गटाचे ‘शिवसेना (उद्धव बाळासाहेब ठाकरे)’ असे नामकरण करण्यात आले. त्याचवेळी महाराष्ट्राचे विद्यमान मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांच्या नेतृत्वाखालील गटाचे ‘बाळासाहेबांची शिवसेना’ असे नामकरण करण्यात आले आणि दोघांनाही नवीन निवडणूक चिन्हे देण्यात आली. BSS आणि SS (UBT) यांच्यात सुप्रीम कोर्टात कायदेशीर लढाई सुरू आहे, हे दोघेही बाळासाहेब ठाकरेंच्या विचारांचे ‘मूळ शिवसेनेचे’ उत्तराधिकारी असल्याचा दावा करतात.

राज ठाकरे यांनी शिवसेनेपासून फारकत घेत नवा राजकीय पक्ष स्थापन केला

2006 मध्ये उद्धव ठाकरे यांचे चुलत भाऊ राज ठाकरे यांनी शिवसेनेतून बाहेर पडून त्यांची स्वतःची संघटना, महाराष्ट्र नवनिर्माण सेना (मनसे) सुरू केली, जी मुख्यत्वे त्यांच्या बाळासाहेबांच्या राजकीय विचारसरणीवर आधारित आहे. आज प्रत्येक कामात बाळासाहेब ठाकरेंच्या नावाचा उल्लेख करण्यात कसूर न करणारे तिन्ही ‘सेना’ आपला हिंदुत्वाचा वारसा आणि राजकीय वैधता मिळवण्यासाठी तत्पर दिसतात. पण या उदात्त महत्त्वाकांक्षेकडे जाणारा रस्ता कदाचित सुपर एक्सप्रेसवे नसेल.

बाळासाहेब ठाकरेंनी चालवलेल्या शक्तिशाली ‘रिमोट कंट्रोल’मुळे त्यांच्या पहिल्या सत्ताधारी ‘अवतार’मध्ये, भाजपसह प्रत्येकजण त्यांच्या उंचीनुसार ‘आदर्श’ वागला. जे त्या राजवटीत (1995-1999) दुसऱ्या साथीदार म्हणून उपमुख्यमंत्री असताना समाधानी होते. मनोहर जोशी आणि नारायण राणे हे दोन मुख्यमंत्री महाराष्ट्राने पाहिले. नोव्हेंबर 2012 मध्ये बाळासाहेब ठाकरे यांचे निधन झाले आणि दोन वर्षांनंतर ‘रिमोट कंट्रोल’ भाजपच्या हातात गेला आणि शिवसेना उपमुख्यमंत्रिपद नसतानाही दुसरी ताकद बनली.

सीएम शिंदे यांचे नाव वादात सापडू लागले आहे.

नाराज उद्धव ठाकरे यांनी 2019 मध्ये महाविकास आघाडी (MVA) युतीसह पुनरागमन केले, हा भाजपसाठी मोठा राजकीय अपमान आहे. BSS साठी, शिंदे पहिल्यांदा भाजपशी युती करून सत्तेवर आले आणि काही महिन्यांनंतर त्यांचा फुटलेला गट नावाचा औपचारिक पक्ष बनला. मात्र, नंतर त्यांचे नाव उद्योगधंद्यांच्या ‘उड्डाण’ आणि कथित नागपूर जमीन घोटाळ्यात समोर आले. हा भूखंड घोटाळा आणि इतर मुद्दे धक्कादायक ठरले.

2009 मध्ये 13 आमदारांसह सुदैवाने सुरुवात केल्यानंतर, मनसे अचानक राजकीयदृष्ट्या गडबडलेली दिसून आली, मुख्यत्वे राज ठाकरेंच्या ‘भ्रम’मुळे, पक्षाला गोंधळात टाकले आणि 13 आमदारांवरून केवळ एकावर आणले. राज ठाकरेंच्या स्पष्ट डिंग-डोंग आणि ऑडिओ-व्हिडिओ अजेंड्यासह राजकीय पदपथावर मात करत, मनसे पुन्हा मुख्य रस्त्यावर येण्याचा प्रयत्न करत आहे आणि पक्षाची पदे देण्यात येत आहेत.

BSS, MVA आणि उद्धव ठाकरे गटासह शिवसेनेचे अस्तित्व पुढील निवडणुकांवर अवलंबून असेल

2023 मध्ये होणार्‍या प्रमुख नागरी संस्थांच्या निवडणुका आणि 2024 मध्ये विधानसभा निवडणुकांच्या मालिकेमुळे, तिन्ही पक्षांनी आता खंजीर खुपसला आहे. अजूनही विश्वासार्हतेच्या संकटाशी झुंज देत असताना, BSS ला पूर्ण पाठिंबा आहे आणि सर्व विरोधकांकडे दुर्लक्ष करून, काही वादग्रस्त निर्णयांना पुढे नेण्यासाठी भाजप आणि शिंदे यांनी अनेक MVA धोरणे नाकारली आहेत.

यामुळे मनसे अजूनही संदिग्ध, वादग्रस्त आणि अनिर्णित आहे. BSS-भाजपशी युती असो किंवा फक्त भाजप किंवा त्यांना बाहेरून पाठिंबा द्या किंवा एकटे जा, किंवा राज ठाकरेंची वाट पाहा, ज्यांना एकदा ऑगस्ट 2019 मध्ये ईडीने बोलावले होते. तीन कडव्या दावेदारांपैकी कोणाला बाळासाहेब ठाकरे यांचा हिंदुत्वाचा वारसा मिळेल आणि दीर्घकाळात राज्याच्या राजकारणात ट्रम्प म्हणून उदयास येईल, या निवडणुकीची पुढची फेरीत स्थानीक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका व विधानसभा महत्त्वाची ठरेल हे स्पष्ट आहे.