‘जागतिक मलेरिया दिना’निमित्त आज संबोधित करणे माझ्यासाठी भाग्याचे – डॉ भारती पवार

दरवर्षी 25 एप्रिल रोजी एक उत्सव म्हणून साजरा केला जातो ज्याचा उद्देश लोकांना जागतिक स्तरावर मलेरियाविरूद्धच्या लढ्याबद्दल जागरुक करणे आहे, जेणेकरून ते त्याच्या प्रतिबंध आणि नियंत्रणासाठी एकत्रितपणे काम करू शकतील, जेणेकरून हा रोग टाळता येईल.

या वर्षीच्या ‘जागतिक हिवताप दिना’ची “मलेरिया रोगाचा भार कमी करण्यासाठी आणि जीव वाचवण्यासाठी नवोपक्रमाचा वापर करा”. नवीन नवकल्पनांचा आणि पद्धतींचा अर्थ नेहमीच नवीन तंत्रज्ञान आणि उपकरणे नसतो, तर याचा अर्थ आरोग्य सेवा आणि त्याच्या वितरणातील नावीन्य देखील असू शकतो, ज्यामुळे त्याचा जास्तीत जास्त वापर होऊ शकतो.

मित्रांनो, माझे मत आहे की मलेरिया आणि इतर वेक्टरजन्य रोगांकडे केवळ आरोग्य समस्या म्हणून पाहिले जाऊ नये. मलेरियामुळे देशातील आदिवासी भागात आणि ईशान्येकडील राज्यांमधील सामाजिक-आर्थिक विकासावर गंभीर परिणाम झाला आहे. अशा प्रकारे देशातून मलेरियाचे उच्चाटन केल्यास आर्थिक आणि सामाजिकदृष्ट्या फायदा होईल.

हे लक्षात घेणे आनंददायी आहे की सध्या 33 राज्ये/केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये मलेरिया अधिसूचित करण्यात आला आहे आणि 28 राज्यांनी मलेरिया निर्मूलनासाठी राज्य आणि जिल्हा कार्यदलांची स्थापना केली आहे; आणि उर्वरित राज्ये/केंद्रशासित प्रदेश समान अधिसूचित करण्याच्या आणि राज्य आणि जिल्हा टास्क फोर्स तयार करण्याच्या प्रक्रियेत आहेत.

मलेरिया निर्मूलन साध्य करण्यासाठी विविध पैलू आणि धोरणे स्वीकारण्यात आली, जसे की लवकर निदान आणि पूर्ण उपचार (ECDT), जलद निदान चाचणी (RDT) किटची उपलब्धता गावपातळीपर्यंत. गेल्या ५ वर्षात ९७ कोटी कीटकनाशक उपचारित मच्छरदाणी (L.L.I. एनएस) विविध राज्ये/केंद्रशासित प्रदेशातील उच्च मलेरिया प्रवण भागात वितरित केले गेले आहेत.

मित्रांनो, आपले माननीय पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदीजी यांच्या सक्षम नेतृत्वाखाली भारताने मलेरिया निर्मूलनाच्या दिशेने एक मोठे पाऊल उचलले आहे. मलेरिया नष्ट करणे ही भारत सरकारची सर्वोच्च प्राथमिकता आहे. 2016 मध्ये, भारताने मलेरिया निर्मूलनासाठी प्रथम राष्ट्रीय फ्रेमवर्क (2016-2030) सादर केले. भारत सरकारने राष्ट्रीय वेक्टर बोर्न डिसीज कंट्रोल प्रोग्राम आणि राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान (NRHM) यासह अनेक वर्षांमध्ये अनेक कार्यक्रम विकसित केले आहेत.

ज्याने मलेरिया संसर्ग नष्ट करण्यात खूप मदत केली आहे. 2019 मध्ये, भारत सरकारने राष्ट्रीय वेक्टर बोर्न डिसीज कंट्रोल प्रोग्रामसाठी निधी 25% पेक्षा जास्त वाढवला. 2015-21 या कालावधीत मलेरियाच्या प्रकरणांमध्ये 86.5% (प्रतिवर्षी 14%) घट झाली आहे, तर 2000-2015 दरम्यान केवळ 3% प्रतिवर्ष दराने 44% घट झाली आहे. त्याचप्रमाणे, मलेरियामुळे मृत्यूचे प्रमाण गेल्या 15 वर्षांच्या (2000-2015) 69% च्या तुलनेत गेल्या 6 वर्षांत 79% कमी झाले आहे.

भारत सरकार आणि राज्यांच्या एकत्रित प्रयत्नांमुळे ही घट शक्य झाली आहे. यावरून आपण मलेरिया नष्ट करण्याच्या मार्गावर वेगाने वाटचाल करत आहोत हे दिसून येते. मित्रांनो, मलेरिया निर्मूलनाचे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी आपला दृष्टिकोन आणखी सुधारण्याची गरज आहे. यासाठी, तज्ञ आणि इतर विविध भागधारकांशी सल्लामसलत करून राष्ट्रीय धोरणात्मक योजना (2023-27) तयार केली जात आहे.

मलेरिया निर्मूलनाचे उद्दिष्ट साध्य करताना समस्यांकडे पाहण्याचा दृष्टीकोन बदलण्याची गरज आहे आणि हे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी समस्यांचे लवकर निदान आणि तत्काळ सुधारणा आवश्यक आहे. जर निर्मूलन यशस्वी व्हायचे असेल तर प्रोग्रामेटिक कमतरतेचे त्वरित निरीक्षण आणि कार्यक्षम निवारण आवश्यक आहे.

मित्रांनो, मलेरिया निर्मूलन हे एक महत्त्वाकांक्षी उद्दिष्ट असले तरी, भारतातील मलेरियाची प्रकरणे लक्षणीयरीत्या कमी करण्याच्या अफाट यशामुळे आता साध्य करता येणार आहे आणि त्यासाठी सर्वोच्च पातळीवरील वचनबद्धता आणि निकडीची गरज आहे. यासाठी आपल्याला नव्याने बांधिलकी आणि नवीन शोध आणि पद्धतींचा वापर करून एकत्र काम करावे लागेल.

एक नमुना बदल देखरेख प्रणाली सुधारण्यास, जिल्हा स्तरावर विकेंद्रित कार्यक्रम नियोजन आणि व्यवस्थापन सुव्यवस्थित करण्यासाठी आणि शेवटी आर्थिक आणि मानवी संसाधनांची पुरेशी गुंतवणूक सुनिश्चित करण्यास मदत करेल. मित्रांनो, मला वाटते की मलेरियाच्या संपूर्ण निर्मूलनाच्या उद्दिष्टात आपण नवीन उंची गाठू शकतो.
इच्छाशक्ती हवी असेल तर! मला विश्वास आहे की, सर्व राज्ये आणि जिल्ह्यांच्या सहकार्याने भारत इतर रोगांचे समूळ उच्चाटन करण्यात यशस्वी झाला आहे त्याचप्रमाणे मलेरिया निर्मूलन करून जागतिक स्तरावर एक नवीन ओळख निर्माण करेल.

मलेरिया रोग दूर होईल, आपण सगळे कधी सहभागी होणार या भावनेने, 2030 पर्यंत भारताला मलेरियामुक्त करण्यासाठी मी तुम्हाला शुभेच्छा देतो.