चार दशकांनंतर भारतात जागतिक दुग्ध परिषदेचे आयोजन, पशुसंवर्धनाची ताकद दिसणार

40 वर्षांनंतर, IDF वर्ल्ड डेअरी समिट भारतात होणार आहे. यामध्ये 50 देशांचे सुमारे 1500 प्रतिनिधी सहभागी होणार आहेत. ग्रेटर नोएडा येथील इंडिया एक्स्पो सेंटरमध्ये १२ ते १५ सप्टेंबर या कालावधीत डेअरी शास्त्रज्ञ, शेतकरी आणि तज्ञ एकत्र येणार आहेत. त्याची सुरुवात पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते होणार आहे. भारत हा जगातील सर्वात मोठा दूध उत्पादक देश आहे. अशा परिस्थितीत या शिखर परिषदेचे येथे आयोजन करणे महत्त्वाचे ठरते. यामध्ये प्राण्यांपासून उत्सर्जित होणाऱ्या मिथेन वायूच्या मुद्द्यावरही १५ सप्टेंबरला चर्चा होणार आहे. जो जगभरात चर्चेचा विषय बनला आहे.

या शिखर परिषदेची थीम पोषण आणि उपजीविकेसाठी दुग्धशाळा अर्थात पोषण आणि उपजीविकेसाठी दुग्धशाळा असेल. केंद्रीय पशुसंवर्धन आणि दुग्धविकास मंत्री पुरुषोत्तम रुपाला यांनी पत्रकार परिषदेत सांगितले की, या समिटमध्ये आपले पशुपालक शेतकरी आणि या क्षेत्राशी संबंधित तज्ञांना एकमेकांकडून खूप काही शिकायला मिळेल. कारण जगभरातील तज्ज्ञ त्यात सहभागी होत आहेत. आंतरराष्ट्रीय डेअरी फेडरेशनचे अध्यक्ष पियर क्रिस्टियानो, आयडीएफच्या महासंचालक कॅरोलिन आमंड, आयडीएफच्या भारतीय राष्ट्रीय समितीचे सचिव आणि राष्ट्रीय दुग्ध विकास मंडळाचे अध्यक्ष मीनेश शाह हेही यावेळी उपस्थित होते.

आता दूध निर्यातीवर काम करण्याची गरज
नॅशनल डेअरी डेव्हलपमेंट बोर्डाचे अध्यक्ष मिनेश शाह म्हणाले की, या शिखर परिषदेच्या माध्यमातून भारतीय पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय क्षेत्रासाठी पुढील 25 वर्षांचा रोडमॅप तयार करण्यात मदत होईल. भारतीय डेअरी क्षेत्राला जागतिक दर्जाचे एक्स्पोजर देण्यासाठी हे व्यासपीठ एक उत्तम संधी आहे. भारताची दुग्धव्यवसाय पद्धत इतर देशांच्या तुलनेत अद्वितीय आहे. भारतातील सुमारे 8 कोटी कुटुंबे या क्षेत्राशी निगडीत आहेत.

समिटच्या माध्यमातून जगातील विकसित देश दुग्धव्यवसाय आणि पशुसंवर्धन क्षेत्र काय करत आहेत याची माहिती घेणार आहोत. जगातील 23 टक्के दुधाचे उत्पादन आपण करतो. दुधाच्या बाबतीत आपण स्वयंपूर्ण झालो आहोत. आता निर्यातीकडे लक्ष देण्याची वेळ आली आहे. जेणेकरून शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढू शकेल. निर्यात केल्यास देशांतर्गत बाजारापेक्षा जास्त किंमत मिळेल.

लहान पशुपालक शेतकऱ्यांच्या योगदानावर चर्चा केली जाईल
यूपीचे मुख्यमंत्री योगी आदित्यनाथही या कार्यक्रमाला उपस्थित राहणार आहेत. उत्तर प्रदेश हे देशातील सर्वात मोठे दूध उत्पादक राज्य आहे आणि देशाच्या एकूण उत्पादनापैकी सुमारे 15 टक्के दूध येथून येते. या शिखर परिषदेपूर्वी 9 सप्टेंबरपासून दुग्ध व्यवसायाशी संबंधित बैठकांची मालिका सुरू होणार आहे. या बैठकांमध्ये भारतातील 80 दशलक्षाहून अधिक लहान आणि सीमांत दुग्ध उत्पादक शेतकऱ्यांच्या (ज्यांच्याकडे सरासरी 2 जनावरे आहेत) योगदानावर चर्चा केली जाईल.

भारताची यशोगाथा जगाला दिसेल
परिषदेदरम्यान, पोषण आणि उपजीविकेसाठी दुग्धव्यवसाय या विषयावर 24 सत्रे आयोजित केली जाणार आहेत. ज्यामध्ये डेअरी उद्योगाशी संबंधित विविध बाबींचा अंतर्भाव केला जाणार आहे. याशिवाय तीन तांत्रिक सत्रांचेही आयोजन करण्यात येणार आहे. ज्यामध्ये 91 विदेशी आणि 65 भारतीय भाषकांचा समावेश असेल. परिषदेच्या माध्यमातून भारताची यशोगाथा जगासमोर मांडली जाईल, जिथे भारताच्या विकासात आणि महिला सक्षमीकरणात दुग्धव्यवसाय क्षेत्र कशी महत्त्वाची भूमिका बजावत आहे हे आपण पाहू शकतो.

भारतीय डेअरी क्षेत्राची ताकद काय आहे
भारत ६ टक्के वाढीसह जगातील दुग्धव्यवसाय क्षेत्राचे प्रतिनिधित्व करत आहे. हा दर जागतिक दर्जाच्या विकास दरापेक्षा तिप्पट आहे. देशात प्रति व्यक्ती प्रतिदिन ४२७ ग्रॅम दूध उपलब्ध आहे.

9.32 लाख कोटी रुपये वार्षिक मूल्यासह दूध हा देशातील एकमेव सर्वात मोठा कृषी माल आहे. हे जागतिक दर्जाच्या स्टॉकच्या 23 टक्के आहे.

भारतातील दूध उत्पादन क्रियाकलाप प्रामुख्याने लहान आणि सीमांत दुग्ध उत्पादक शेतकरी करतात, ज्यांच्याकडे सरासरी 2-3 गुरे आहेत.

भारतामध्ये उत्कृष्ट देशी गायी आणि म्हशींच्या जातींचा वैविध्यपूर्ण अनुवांशिक पूल आहे. 193 दशलक्ष गुरे आणि सुमारे 110 दशलक्ष म्हशी, ही जगातील सर्वात मोठी संख्या आहे.