जाणून घ्या भारतीय देशी गाय आणि जर्सी गाय यांच्यातील फरक

जर्सी जातीच्या तुलनेत, देशी गायी जर्सी गायींच्या तुलनेत अनेकदा कमी दूध देतात, तथापि, डॉक्टर गर्भवती स्त्रिया, मुले, मधुमेही आणि हृदयरोगींना देसी गायीचे दूध (A2) पिण्यास प्रोत्साहित करतात. भारतीय उपखंडातील मूळ गायी देशी गायी म्हणून ओळखल्या जातात. या गायी त्यांच्या पाठीवरच्या कुबड्या आणि त्यांच्या विस्तारलेल्या अवस्थेवरून ओळखल्या जाऊ शकतात.

या गायींना उष्णकटिबंधीय भारतीय वातावरणातील उष्ण, दमट हवामानाची सवय असते. त्यामुळे ते भारतात आरामात राहू शकतात. देशी गायींच्या दुधात A2 प्रोटीन असते, जे मानवी शरीरासाठी एक महत्त्वपूर्ण प्रोटीन आहे. देशी गाईचे शेण आणि मूत्र हे आयुर्वेद औषधामध्ये लागू केलेले विविध उपचारात्मक गुण प्रदान करण्यासाठी ओळखले जातात.

जर्सी गाय या नावाने ओळखले जाणारे ब्रीड तयार करण्यासाठी “उरूस” हा वन्य प्राणी गायींच्या इतर जातींसह पार(क्रॉस) करण्यात आला. उच्च दर्जाचे आणि मोठ्या प्रमाणात मांस तयार करण्यासाठी, संपूर्ण युरोपमध्ये क्रॉस ब्रीडिंग केले गेले. या संकरित जातीचे प्रतिनिधित्व समकालीन जर्सी आणि एचएफ गायींनी केले आहे. या विदेशी गायींच्या दुधात A1 प्रोटीन असते, तर देशी गायींच्या दुधात A2 प्रोटीन असते. तज्ज्ञांच्या मते, जर्सी (हायब्रीड) गाईचे शेण आणि मूत्र हे आयुर्वेदिक औषध आणि पंचगव्य चिकित्सेमध्ये औषधी उद्देशाने वापरण्यासाठी विचारात घेतले जात नाही.

आर्थिक सर्वेक्षण 2021-22 नुसार, भारताचा जगातील एकूण दूध उत्पादनापैकी 23% वाटा आहे आणि सध्या 209 दशलक्ष टन दुधाचे उत्पादन केले जाते, जे दरवर्षी 6% वाढीच्या दराने वाढत आहे. भारतीय शेतकऱ्यांसाठी, शेतीतून मिळणारे उत्पन्न तसेच दुग्धोत्पादन हे उपजीविकेचे महत्त्वाचे साधन आहे.

देशी गायी जर्सी गायींच्या तुलनेत अनेकदा कमी दूध देतात, तथापि, डॉक्टर गर्भवती स्त्रिया, मुले, मधुमेही आणि हृदयरोगींना देसी गायीचे दूध (A2) पिण्यास प्रोत्साहित करतात. देशी गायीच्या शेणाच्या पोळ्या भारतात पूजनीय आहेत आणि पूजा आणि सणांमध्ये मोठ्या प्रमाणात वापरल्या जातात.

गाईचे शेण हे जैव खताचा एक महत्त्वाचा आणि ऐतिहासिकदृष्ट्या महत्त्वाचा स्त्रोत आहे, जो रासायनिक खतांचा एक कार्यक्षम पर्याय म्हणून कार्य करतो कारण ते जमिनीचे आरोग्य आणि सुपीकता सुधारून दीर्घकालीन उत्पादन सुधारते.

याव्यतिरिक्त, देशी गायीचे शेण आणि मूत्र (गौ मुत्र) यांना मूल्य आहे कारण ते अनुक्रमे खत आणि कीटकनाशक म्हणून वापरले जाऊ शकतात. जर्सी गायींचे शेण या बाबतीत फारसे प्रभावी नाही.